Sinds 2011 wordt in een aantal gemeenten van het werkingsgebied van IVM gft gescheiden ingezameld. In 2011 gebeurde de omslag in De Pinte, Merelbeke en Zulte. In 2015 sloot Nazareth aan en sedert 2021 wordt ook in Assenede, Eeklo, Evergem en Sint-Laureins aan inwoners de mogelijkheid geboden om gft gescheiden te laten ophalen. De gemeenten en steden die de gft-ophaling aanbieden, laten de inwoners de keuze om een gft-container (40 liter draagmodel of 120 liter rolcontainer) zodat dit aanvullend is op het thuiscomposteren. Immers, IVM en haar gemeenten werken sedert de jaren '90 een actief kringloopbeleid uit, getuige daarvan de duizenden compostvaten en -bakken (ondersteund met een kringloopwerking) die aan de man zijn gebracht. Evenwel, in de gemeenten waar het gft elke 14 dagen gescheiden wordt ingezameld, wordt ook het restafval om de 14 dagen opgehaald. Inwoners die géén gft container wensen, kunnen dus slechts om de 14 dagen een restafvalzak meegeven. Op die manier wordt de keuze tussen de gft-container of thuiscomposteren (en kippen/dieren) voor het 'organisch biologisch afval' bewuster gemaakt door de inwoners. Voordeel van deze aanpak is dat enkel gemotiveerde inwoners kiezen voor het ene of het andere systeem (sommige voor beide, gezien ze complementair zijn), wat de kwaliteit van het materiaal zeker ten goede komt. Ook blijven op die manier de inspanningen van de kringloopkrachten en jarenlange kringloopwerking gehonoreerd.
In de 'gft-gemeenten' betalen inwoners voor het aanbieden van gft de helft van de prijs voor een gelijkaardig volume aan restafval. Inwoners bieden de container voor ophaling aan en bevestigen een 'retributiesticker' (te koop bij de verkooppunten van afvalzakken) aan het handvat. Er wordt dus betaald per volume en per keer dat de container wordt aangeboden.
De inzamelresultaten zijn prima: er wordt gemiddeld ruim 40 kg gft per inwoner ingezameld; het restafvalcijfer daalde in de gft-gemeenten met ca. 25 kg/inwoner. Daarnaast worden in de gft-gemeenten nog steeds frequent compostvaten en -bakken verkocht, een bewijs dat de gft-ophaling en het thuiscomposteren elkaar blijven aanvullen.
Klik op de afbeelding om meer media te bekijken
Gemeentebesturen
- college, gemeenteraad...: nodig voor politiek draagvlak, reglementering
- dienst omgeving (SPOC naar IVM), technische dienst (vnl. betrokken bij uitzetten en vervangen containers), communicatiedienst, financiële dienst, onthaal...: direct contact met inwoners (aanvragen voor container, wisselstukken...; klachten ivm ophaling; opvolging betalingen...)
Private partners
- ophaalfirma's: tijdig aanpassen aan nieuwe ophaalrondes en ophaalregimes; tijdig voorzien in nieuw en aangepast materiaal en opleidingen voorzien voor personeel
- leverancier containers + firma (onderaannemer) die verantwoordelijk is voor het uitzetten van de gft-containers
IVM
- trekker van het initiatief: aankoopcentrale (containers, retributiestickers...), opdrachtencentrale (ophalingen), voorbereiding communicatiemiddelen (folders, flyers, brieven, IVMMagazines, ophaalkalenders, filmpjes, video, presentaties, website...)
- meldpunt 0800 nummer, permanent bemand!
stel: invoeren gft in gemeente op 1 januari jaar X
twee jaar voor jaar x
- IVM informeert college van burgemeester en schepenen; nadien toelichting op gemeenteraadscommissie
- beheersafstand aan IVM (gemeenteraadsbeslissing)
- IVM bereidt marktbevragingen voor (zowel wijzigingen ophaalcontracten, als levering en uitzetten containers), met aandacht voor ophaalrondes/kalenders, communicatiekanalen die moeten worden uitgezet...
- IVM bereidt OVAM subsidiedossier voor (parallel met procedure marktbevraging levering en uitzetten containers)
- samen met gemeentebestuur (milieudienst): contact met kringloopkrachten (hen informeren omdat er wellicht ook vanuit bevolking aan de 'compostmeesters' vragen zullen worden gesteld, temeer in de communicatie ook zal worden aangegeven dat de gft-ophaling aanvullend is aan thuiscomposteren)
gedurende het jaar voor jaar X
- voorbereiden communicatie naar inwoners
* mei: infobrief met introductie project, folder met uitleg, uitnodiging op infovergadering, communicatie over website/platform waarop meer info over het project te vinden is
* juni: infovergaderingen
* eind juni: tweede brief met uitnodiging om container (keuze 40-120 liter) te bestellen en mededeling van verdere timing
* oktober: brief aan inwoners die container besteld hebben met info over leveringsdata
* november: extra IVMMagazine huis aan huis met info over start ophaling vanaf januari (want ook implicatie voor mensen die géén gft container willen)
* december: ophaalkalenders worden gebust; ook hier aandacht aan nieuw ophaalregime
- pers
* regelmatig update van 'voortgang' in de pers voorzien
* lokale infokanalen goed gebruiken
- gemeentediensten
* regelmatig overleg over 'stand van zaken'; traject wordt samen met IVM doorlopen, vandaar belang van de SPOC binnen de gemeente die alles mee opvolgt
* moeten voorzien in overleg met verdeelpunten 'retributiestickers' (winkels, OC's...)
- leverancier containers
* eens leverancier gekend: kick off meeting
* eens bestellingen verzameld (september): afspreken wanneer levering kan gebeuren en wanneer uitzetting kan worden ingepland
uitzetting wellicht eind november/begin december (houd rekening met nodige tijd hiervoor + standby van de technische diensten omdat externe firma's niet altijd de juiste adressen/steegjes/veldwegels kennen)
* tijdens uitzetting: SPOC aanduiden die op het terrein alles coördineert en contacten onderhoudt met SPOC gemeentedienst en IVM
Jaar X
start inzameling
regelmatig communiceren over inzamelresultaten; evalueren, zonodig extra communiceren & sensibiliseren, bijsturen ophalingen...
evaluatie bevraging interesse in aankoop containers
indien blijkt dat er weinig interesse is na eerste 'oproep', eventueel tweede oproep lanceren, vergezeld met mediacampagne (lokale infokanalen)
evaluatie inzamelresultaten en participatie
eerste maanden: goed opvolgen wat inzamelresultaten zijn (tonnage in vergelijking met hoeveelheid 'uitgezette containers'; uit ervaring leerden we dat de deelname na enkele maanden een vlucht vooruit kent en er 'extra aanvragen' komen van inwoners die tot dan toe geen container hebben gekocht)
nadien
halfjaarlijkse evaluatie met IVM en ophaalfirma's
communicatie inzamelresultaten naar inwoners blijft belangrijk!
permanent
vragen van inwoners oplijsten, indien nodig communiceren via aanvullen FAQ op website, regelmatig artikeltje in infoblad...
op vraag van (sommige) gemeentebesturen:
extra ophalingen van restafval in zomermaanden (gedurende juli/augustus wekelijks ipv tweewekelijkse ophaling van restafval; gft wordt elke 14 dagen opgehaald ongeacht het seizoen); opmerking: is dure ophaling en leidt tot (lichte) stijging restafvalophaling...
tegemoetkoming aan gezinnen met luierafval:
- IVM voorziet in subsidie herbruikbare luiers en incontinentie- en hygiënemateriaal
- op sommige recyclageparken worden luiers ingezameld (aparte luierzakken, aparte containers...)
- sommige gemeenten subsidiëren de aankoop van luierrecipiënten die ervoor zorgen dat de luiers vacuüm verpakt zijn
succesfactoren
- tijdig draagvlak creëren bij zowel politiek verantwoordelijken, administratie (diverse diensten)
- tijdig betrekken van de 'kringloopkrachten' in de communicatie omdat de gft-inzameling aanvullend is aan thuiscomposteren en geen verplichting wordt opgelegd aan inwoners om een container te kopen
- op voorhand goed voorbereiden welke communicatiekanalen worden aangewend (IVM kan hierbij putten uit ervaringen sinds 2010 en later, gelet op de gefaseerde invoering van de selectieve ophaling van gft)
- gemeentelijke SPOC
- prijszetting: in IVM regio kost het aanbieden van een 120-litercontainer gft evenveel als het aanbieden van een 60-literzak voor restafval; bij de lancering van het project kregen inwoners die ingingen op de eerste oproep om een container aan te schaffen, een aantal 'retributiestickers' gratis zodat ze aangemoedigd werden de container te gebruiken
O.i. is een belangrijke succesfactor gelegen in het 'niet verplichte karakter' van de participatie aan de selectieve inzameling!
Het feit dat in de IVM-gemeenten en steden de gft-container niet verplicht werd opgelegd aan inwoners, doch dit werd aangeboden als alternatief voor / als aanvulling bij het thuiscomposteren, heeft ertoe geleid dat de inwoners geëngageerd waren om hetzij de container aan te schaffen voor daadwerkelijk gebruik, hetzij in te zetten op thuiscomposteren om het gft zelf te verwerken (aangevuld met kippen/huisdieren...). Dat zorgde voor een aanzienlijke participatie vanaf het eerste uur (ca. de helft van de aansluitingspunten koos voor een gft-container, nadien steeg de participatiegraad verder). Maar dit zorgde er ook voor dat de kwaliteit van het aangeboden gft zeer hoog ligt (weinig of geen 'ontwijkgedrag' van inwoners die de gft-container gebruiken om restafval te dumpen tegen voordeliger tarief). Bovendien werd het thuiscomposteren ook onder de aandacht gebracht als goed alternatief voor de selectieve ophaling van gft. Daardoor kreeg ook de kringloopwerking en de verkoop van kwaliteitsvolle compostmaterialen een stimulans bij het invoeren van de gft-ophaling in de gemeente of stad.
aandachtspunten
- tijdig beginnen met plannen van het uitzetten van de containers
- kwaliteit van de containers: streng oordelen naar kwaliteitsnormen bij marktbevragingen
- impact op inzameling groenafval op de recyclageparken is miniem (er wordt wel wat 't' meegegeven, vnl. grasmaaisel, maar al bij al beperkt)
- inwoners duidelijk maken dat restafval om de 14 dagen wordt opgehaald (wat problemen geeft in "zomermaanden" met mosselschelpen, kattenbakvulling, etc.)
- inzameling op appartementen: voorzie in mogelijkheid om via syndicus afspraken te maken mbt. 120-litercontainers ipv individuele 40-litercontainers
aandacht voor ophaalcontracten en uitvoering van de ophalingen
ifv. afstand naar verwerker: werken met overslagsite kan aangewezen zijn (aandacht voor vergunning, inrichting ... en transport met lekdichte containers)
impact van het verschuiven van wekelijks 'rest' naar tweewekelijks: de 'restronde' wordt een zwaardere ronde qua in te zamelen tonnage; de gft-ronde impliceert een andere wijze van ophalen (containerbelading voor gft tegenover restafvalinzameling met zakken); dus ook de ophaalfirma's moeten zich hierop kunnen voorbereiden
aandachtspunten in raming voor lokale besturen
- aankoop container (na marktbevraging); houd rekening met OVAM-subsidie! het 'saldo' kan de kostprijs van de container bepalen
- houd rekening met dalende inkomsten van verkoop restafvalzakken
- houd rekening met duurdere ophaalkosten eens er ook selectieve ophaling van gft wordt voorzien
- inwoners betalen per ophaalbeurt een vast bedrag (bv. € 1,50 voor het aanbieden van een 120-litercontainer), ongeacht het gewicht dat wordt meegegeven.
