Kost zwerfvuil in Vlaanderen ligt in de grootteorde van een miljard

Recover, een samenwerkingsverband tussen 11 afvalintercommunales en de stad Antwerpen, ging op zoek naar de maatschappelijke gevolgen en kosten van zwerfvuil. Volgens recent onderzoek [1] van OVAM geven we in Vlaanderen jaarlijks ongeveer 164 miljoen euro [2] uit aan het opruimen van zwerfvuil. Maar dat zijn louter de directe opruimkosten. De OVAM-studie houdt geen rekening met de milieuschade van zwerfvuil of andere maatschappelijke kosten. Studiebureau KplusV maakte daarom in opdracht van Recover een inschatting van de totale maatschappelijke kost van zwerfvuil.
Vlaanderen verre van proper
De verantwoordelijkheid voor de kosten van het opruimen van zwerfvuil ligt bijna volledig bij de steden en gemeenten. Zij draaien vandaag op voor 95% van de 164 miljoen euro opruimkosten. Maar ondanks alle lokale inspanningen ligt er nog altijd veel afval op de openbare weg en in de natuur. Indien we in Vlaanderen willen streven naar een proper openbaar domein zouden de beleidskosten veel hoger liggen.
Enorme schade voor het milieu
Als we naast de opruimkosten ook rekening houden met de sociale, economische en milieukosten dan ligt de maatschappelijke kost nog een stuk hoger. Zo heeft zwerfvuil een belangrijke invloed op de beleving van de omgeving: rondslingerend zwerfvuil trekt ander vuil aan en is een grote bron van ergernis, het geeft een verminderde uitstraling aan een buurt, wakkert het onveiligheidsgevoel aan en heeft dalende huizenprijzen tot gevolg. Maar ook de milieukosten van zwerfvuil lopen hoog op. Sommige dieren zien verpakkingen als voedsel en kunnen daardoor sterven. In Vlaanderen worden jaarlijks 6.000 koeien ziek door zwerfvuil. Het duurt ook heel lang voordat zwerfafval uit het milieu verdwijnt. Plastic bijvoorbeeld, komt door zwerfvuil in de oceanen en zeeën terecht en stapelt zich door zijn lange afbraaktijd steeds op. KplusV concludeerde in de studie in opdracht van Recover dat de totale jaarlijkse maatschappelijke kost in de grootteorde van één miljard ligt, indien we rekening houden met alle effecten van zwerfvuil.
Verpakkingen blijven prominent aanwezig in zwerfvuil
Alle verpakkingen samen nemen 70% van het volume van zwerfvuil in, dat bleek uit een sorteerproef van Limburg.net [3]. De verpakkingen die we opruimen komen zelden of nooit in de recyclage terecht waardoor ze uit de grondstoffenkringloop verdwijnen. KplusV concludeerde dat we zo jaarlijks 13.918 ton aan materialen verliezen door consumptie buitenshuis. Ook hier leveren gemeenten en afvalintercommunales inspanningen om alsnog tot recyclage te komen. Bij de intercommunale IDM proberen de zwerfvuilvrijwilligers de pmd-fractie van het zwerfvuil te redden voor recyclage. “Wij werken samen met 320 vrijwilligers om de straten proper te krijgen, onze zogenaamde Propere Pioniers. Vrijwilligers die regelmatig een stuk buurt opruimen en die hiervoor blauwe zakken krijgen om rondslingerend pmd selectief in te zamelen. Het aandeel aan drankverpakkingen is zeer hoog: één derde van het verzamelde gewicht van het zwerfvuil is pmd. Door de hoge aanwezigheid van deze stromen in het zwerfvuil, zou het vanzelfsprekend moeten zijn dat het beleid uitgaat van een volledige financiële verantwoordelijkheid voor diegenen die dit op de markt brengen. Dat geldt wat ons betreft ook voor kauwgom en sigarettenpeuken”, zegt Dirk Strubbe, Directeur IDM.

Onderzoeksmethodiek
Sommige maatschappelijke kosten zijn moeilijk te bepalen. Daarom maken de onderzoekers een voorzichtige raming (de onderkant) en een maximale inschatting van de mogelijke kost (bovenkant). De werkelijke kost ligt wellicht tussen deze beide waarden.
Voorbeelden van maatschappelijke kosten zijn:

Naast deze factoren zijn er nog andere effecten van zwerfvuil zoals verhoogde criminaliteit, uitstoot broeikasgassen, aanwezigheid van ratten en duiven, lekke banden, kosten van vrijwillige schoonmaakacties en bosbranden. De berekening van de maatschappelijke kost gebeurde aan de hand van volgende documentatie: OVAM (2018) [1], Sherrington et al. (2013a [4] en 2013b [5]) en Van der Bles (2018) [6]. De indirecte kosten van zwerfvuil van Engeland en Schotland werden omgerekend naar Vlaanderen. Bepaalde effecten konden we niet meenemen wegens gebrek aan data. Voorbeelden hiervan zijn de effecten van zwerfvuil op de rivieren en oceanen en de micro-plasticsproblematiek.

[1] OVAM (2018). Onderzoek naar de hoeveelheden en de beleidskosten van zwerfvuil in Vlaanderen. Mechelen: OVAM
[2] inclusief de kosten voor het ledigen van openbare vuilnisbakken
[3] https://limburg.net/sites/default/files/generated/documents/news/OWS%20sorteeranalyse%20straatnet.pdf
[4] Sherrington, C., Darrah, C. & Hann, S. (2013a). Exploring the indirect costs of litter in England, Final report to Keep Britain Tidy, Eunomia research & consulting
[5]Sherrington, C., Hogg, D., Darrah, C. & Hann, S. (2013b). Exploring the indirect costs of litter in scotland, Report to Zero Waste Scotland, Eunomia research & consulting
[6] van der Bles (2018). Als blikken konden doden – een schatting van de economische gevolgen van zwerfafval\voor de veehouderij in Nederland en Vlaanderen
------------------------------------------
Meer informatie voor de pers
Annick Maes
Communicatieverantwoordelijke IDM
T. 09 340 60 36 – GSM. 0496 27 09 77
annick.maes@idm.be

Over Recover

Lokale besturen stellen vaak problemen vast met de inzameling van verpakkingsafval. Bovendien gaan ze ondanks alle maatregelen nog steeds de strijd aan met zwerfafval. Om mogelijke verbeteringen en alternatieven voor de huidige aanpak van verpakkingsafval te onderzoeken is eind 2016 een samenwerkingsverband opgericht dat de naam Recover draagt. Elf intercommunales en stad Antwerpen zorgden voor de noodzakelijke financiële middelen om een reeks van studies te starten die het beleid rond verpakkingsafval moeten helpen verbeteren. De nadruk ligt hierbij op een verhoogde en efficiëntere inzameling van verpakkingsafval, een betere dienstverlening voor de burger en minder verpakkingen in het zwerfvuil. Op 25 oktober zal Recover alle resultaten presenteren tijdens een congres in Antwerpen. Als voorsmaakje wil Recover de huidige debatten voeden met de resultaten van een van zijn deelonderzoeken.